Hepatit B Nedir ?
Hepatit B, karaciğer iltihaplanmasına neden olan bir DNA virüsüdür. Hepatit B virüsünün (HBV) yaptığı klinik tablo ise Hepatit B Hastalığı olarak adlandırılmaktadır.
Dünyada 400 milyondan fazla kişinin Hepatit B virüsü taşıdığı tahmin edilmektedir. Türkiye Hepatit B açısından orta derece riskli bir ülkedir. Yapılan çalışmalara göre ülkemizde 18 yaş üstü her üç kişiden biri HBV ile karşılaşmış olduğu ve erişkin yaş grubunda 2 milyondan fazla HBV taşıyıcısı olduğu düşünülmektedir. HBV taşıyıcılarının yaklaşık %12’sinin hastalığından haberdar olduğu saptanmıştır. Bu nedenle hastalığın farkındalığını artırmak ve korunma amaçlı aşılama oranlarını artırmak için çalışmalar devam etmektedir.
Hepatit B Virüsü Nasıl Bulaşır?
Hepatit B virüsü taşıyan hasta ile
Cinsel ilişki
Kan ve kan ürünlerinin teması
Anneden bebeğe bulaşı görülmektedir.
1. Hepatit B virüsü, semen/vajinal sıvılar gibi cinsel salgılarda bulunmaktadır. HBV taşıyan kişilerle korunmasız cinsel ilişki (heteroseksüel veya homoseksüel) yaşandığında ise diğer kişilere bulaşı görülmektedir.
2. HBV bireylere kan yolu ile de bulaşabilmektedir. Örneğin;
damar içi madde (uyuşturucu) kullanımında ortak enjektör kullanımı,
jilet, diş fırçası, tırnak makası vb malzemelerin ortak kullanımı,
sterilize edilmemiş cerrahi aletler, iğneler, dövme - piercing malzemelerinin kullanımı,
enfekte kişinin kanı ile açık yaraya direkt teması şeklinde bulaşmaktadır.
3. Anneden bebeğe ise gebelik döneminde ve doğum esnasında HBV bulaşı görülmektedir.
Hepatit B Virüsü Nasıl Bulaşmaz?
Aynı tabaktan yemek yemek
Ortak çatal, bıçak, bardak kullanımı
Öpüşmek (kan teması yoksa), Sarılmak, Tokalaşmak
Havuza girmek
Aynı tuvaleti kullanmak
Öksürük ile bulaşı görülmemektedir.
Ortak alan kullanımı bulaş için yeterli değildir bu nedenler iş ve okul yaşantısında risk oluşturmamaktadır.
Hepatit B Hastalığının Belirtileri
Hepatit B hastalığı; HBV nin bulaşından sonra akut enfeksiyon şeklinde başlayarak bağışıklanma sağlanmaz ise kronikleşen bir hastalıktır. Bu nedenle Hepatit B hastalığı akut ve kronik olmak üzere ikiye ayrılır.
Akut Hepatit B Enfeksiyonu
Hepatit B Virüsünün bulaşından sonraki ilk 6 aylık süreci kapsamaktadır. Hastada görülen şikayetler kişiden kişiye değişmektedir, hafif seyreden vakalar olduğu gibi semptomlar şiddetli şekilde de görülebilmektedir.
Çocuklarda genellikle şikayet görülmezken erişkinlerde yaklaşık %70 kişide semptomlar görülmektedir.
Belirtiler genel olarak bulaştan 1-4 ay sonra ortaya çıkmaktadır. Hastalarda en sık görülen şikayetler;
Halsizlik, yorgunluk
İstahsızlık
Ateş
Eklem ağrısı
Mide bulantısı ve kusma
Karın ağrısı
Gözlerde sararma, ciltte sararma
İdrara renginde koyulaşma, dışkı renginde azalma (macun-kil rengi)
Akut Hepatit B enfeksiyonunun seyri 6 ay sürmektedir.
Bu dönemde erişkin bireylerin %95’i hastalığı geçirip atlatır yani bağışıklık sağlar ve kronikleşmez, %5 kişide ise kronikleşme görülür. Ancak yenidoğanda bu oran çok düşüktür yenidoğan bebekte HBV bulaşı olduğunda %10’u bağışıklama sağlarken %90’ı kronikleşmektedir.
Akut Hepatit B enfeksiyonu geçiren kişilerde nadir olarak (%0.1 kişide) ani başlayan ve hızlı gelişen karaciğer yetmezliği tablosu görülmektedir. Fulminan Hepatit olarak adlandırılan bu tablo ölümcül seyretmektedir bu nedenle hastalarda karaciğer nakli ihtiyacı olmaktadır.
Bağışıklık gelişen kişilerin bulaştırıcılığı yoktur.
Akut Hepatit B Tedavisi
Akut Hepatit B tablosu için spesifik bir tedavi bulunmamaktadır. Yatak istirahati, sıvı takviyesi ve gıda alımının takibi yapılmaktadır. Kabızlığın önlenmesi de bu süreçte önemlidir.
Klinik tablosu şiddetli olan hastaların hastaneye yatırılarak takibi uygundur.
Kronik Hepatit B Enfeksiyonu
Hepatit B enfeksiyonunun ilk 6 aylık periyodu bittikten sonra hastada bağışıklık oluşmuyorsa bu klinik tabloya Kronik Hepatit B enfeksiyonu adı verilmektedir. Hepatit B virüsünün karaciğerde hasara neden olması ile hastalarda ileriki dönemlerde (10-50 yıl) siroz ve karaciğer kanseri (hepatoselüler karsinom, HSK) görülebilmektedir. Bu nedenle Kronik Hepatit B enfeksiyonu olan hastaların düzenli doktor takiplerine gitmeleri gerekmektedir.
Sağlık bakanlığımızın verilerine göre 2012-2016 yılları arasında yapılan karaciğer nakillerinin yaklaşık yarısını (%40-50) HBV enfeksiyonuna bağlı akut-kronik karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanseri oluşturmaktadır.
Kronik Hepatit B Tedavisi
Kronik Hepatit B hastaları, enfeksiyon hastalıkları uzman doktoru tarafından takip altında olması gerekmektedir. Günümüzde maalesef Hepatit B enfeksiyonunun kür tedavisi yani vücuttan tamamen atılması için bir tedavi yoktur. Ancak HBV nin siroza veya kansere neden olmasını engelleyen, hastalık aktivitesini durduran ve bulaşıcılığı engelleyen antiviral ajanlar (entekavir, tenofovir) bulunmaktadır. Antiviral ajanlar ile hastalık kontrol altına alınabilmektedir. Bu tedaviler hekimin kararı ile başlanmaktadır ve ömür boyu hastaların kullanması önerilmektedir. İlaç kesildiğinde hastalığın alevlenme riski bulunmaktadır bu nedenle hastaların düzensiz kullanımı veya hekime danışmadan ilacını bırakması hayati tehlikeye yol açmaktadır.
Hepatit B Taşıyıcılığı Nedir?
Akut Hepatit B enfeksiyonundan 6 ay sonra hastanın bağışıklığının oluşmaması ve hastadaki HBVDNA düzeyinin 2000 ıu/ml nin altında seyrettiği klinik tablodur.
Hepatit B taşıyıcısı olan kişilerde belirti ve bulgu görülmemektedir. Ancak HBV vücutlarından temizlenmediği için başka kişilere bu hastalığı bulaştırabilirler.
Hepatit B taşıyıcılarında hayatlarının ileriki dönemlerinde kronik hepatit B enfeksiyonu gelişebilmektedir. Bu nedenle düzenli doktor kontrollerine gitmeleri önerilmektedir.
HBV Enfeksiyonu Yönünden Kimler Risk Altında ?
Sağlık çalışanları ve stajyerler,
Hemodiyaliz hastaları, solid organ ve kemik iliği nakli adayları ve alıcıları,
Sık kan ve kan ürünü kullanmak zorunda kalan kişiler,
Ortak enjektör kullanan madde bağımlıları,
Hepatit B taşıyıcılarının/hastalarının aile içi temaslılarından aşısız olanlar,
HBsAg pozitif annelerin bebekleri,
Çok sayıda cinsel partneri olan ve seks işçileri ile cinsel ilişkide bulunan kişiler,
Eşcinsel/biseksüel erkekler,
Hepatit B dışında kronik karaciğer hastalığı olan kişiler,
Cezaevlerinde ve ıslahevlerinde bulunan hükümlüler ve çalışanlar,
Riskli diş tedavisi ve girişim öyküsü olanlar,
Berberler-kuaförler, manikür-pedikürcüler,
Piercing, dövme yaptırmayı planlayan kişiler,
Güvenlik personeli (asker, polis vb. arasında kan ve hasta çıkartıları ile temas riski yüksek olanlar),
Kazalarda ve afetlerde ilk yardım uygulayan kişiler,
HBV sıklığının yüksek olduğu bölgelerden gelen göçmenler.
Hepatit B Enfeksiyonu Tanısında Kullanılan Testler
HBsAg, antiHBs ve antiHBc IgM ve G akut ve kronik enfeksiyonu ayırt etmek amacıyla istenen ilk testlerdir.
HBsAg pozitif saptanan kişilerde enfeksiyonun seyri açısından HBVDNA, HBeAg, antiHBe ve antiHDV testlerine de bakılmaktadır.
Hepatit B Testleri Nerelerde Yapılır?
Hepatit B testleri; hastanelerde, aile hekimliğinde yapılmaktadır.
Hepatit B Enfeksiyonundan Korunma
Hepatit B enfeksiyonundan en etkin korunma yöntemi ‘AŞILAMA’ dır.
Ülkemizde Hepatit B aşılaması 1998’de çocukluk çağı aşı takvimine girmiş ve o tarihten itibaren 3 doz olarak uygulanmaya başlamıştır. Günümüzde doğan her bebek doğduğu an, 1. ay ve 6. ay olmak üzere 3 defa aşılanmaktadır.
Antikor düzeyi negatif olan tüm erişkin bireylere ise Hepatit B aşılaması önerilmektedir. Erişkinlerde de 0.,1.ay ve 6.ay olmak üzere 3 doz yapılmaktadır.
Aşı uygulamasından sonra antikor oluşan kişilerde hasta ömür boyu Hepatit B’den korunmuş olur.
Hepatit B aşısı aile hekimliklerinde ve hastanelerde uygulanmaktadır.
Gebeden Bebeğe Hepatit B Bulaşır mı? Nasıl Engellenir?
Gebelik döneminde mutlaka Hepatit B hastalığı için hasta enfeksiyon hastalıkları polikliniğine başvurarak takibe girmelidir. HBV bulaşı; gebeden bebeğe en çok son 3 ay içerisinde görülmektedir. Bu nedenle son 3 ay içerisindeki hastanın HBVDNA düzeyi ile takibi gerekmektedir. Eğer hastanın HBVDNA düzeyi 105 log ve üzerinde ise gebeye antiviral tedavi başlanmaktadır. Bu tedavi ile bebeğe Hepatit B virüsünün bulaşı engellenmektedir.
Ayrıca tüm Hepatit B virüsü taşıyan gebelerin bebeklerine doğumdan hemen sonra immünoprofilaksi olarak adlandırılan Hepatit B İmmünglobulin ve Hepatit B aşısı yapılmaktadır.
Hepatit B Hastalarının Diyeti Nasıl Olmalı ?
Hepatit B hastaları düzenli hekim takibinde olmalıdır.
Alkol karaciğer hasarını artırdığı için kullanımı önerilmemektedir. Bununla birlikte bitkisel ürünler ve destek ürünler karaciğere zarar vermesi nedeniyle önerilmemektedir.
Fazlu tuzlu ve yağlı yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
Kilosu fazla kişilerin ise uygun diyet ve egzersiz programı ile kilo vermesi önerilir.
Eğer hastaya ilaç başlanılacak ise mutlaka Hepatit B hastası olduğunu hekime belirtmelidir. Herhangi bir ilaç almadan önce mutlaka hekimine danışması önerilmektedir.
