Hepatit A, viral hepatit türlerinden biri olup, karaciğerde iltihaplanmaya neden olan ve öncelikle fekal-oral yolla bulaşan bir hastalıktır. Hepatit A virüsü (HAV) nedeniyle meydana gelir ve gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak görülür. Temiz su ve gıda kaynaklarının eksikliği, düşük hijyen koşulları ve kalabalık yaşam alanları, bu hastalığın yayılmasında önemli faktörlerdir. Bu makalede Hepatit A hastalığının etiyolojisi, belirtileri, tanısı, tedavisi ve önlenmesi hakkında bilgi verilecektir.
Etiyoloji ve Bulaşma
Hepatit A, RNA virüsü olan ve Picornaviridae ailesine ait Hepatit A virüsü tarafından neden olunur. Fekal-oral yol, hastalığın bulaşmasında en yaygın rotadır. Buna ek olarak, kontamine su ve gıdalar, hijyen eksikliği ve insanlar arası doğrudan temas ile de bulaşabilir.
Belirtiler ve Komplikasyonlar
Hepatit A'nın inkübasyon süresi, yani virüsle enfekte olduktan sonra belirtilerin ortaya çıkması için gereken süre, genellikle 15-50 gün arasında değişir. Enfekte olan kişilerin yaklaşık %70'i belirti gösterir ve çoğunluğu hafif ve kısa süreli semptomlar yaşar. Tipik belirtiler şunlardır:
Halsizlik ve yorgunluk
İştah kaybı
Bulantı ve kusma
Karın ağrısı ve şişkinlik
Ateş
Karaciğerde hassasiyet ve büyüme
Koyu renkli idrar ve açık renkli dışkı
Deri ve gözlerde sarılık
Hepatit A, genellikle hafif seyreden ve tamamen iyileşen bir hastalıktır. Ancak, nadir durumlarda, özellikle yaşlılarda ve var olan karaciğer hastalığı olan kişilerde, akut karaciğer yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Tanı ve Tedavi
Hepatit A tanısı, hastanın tıbbi öyküsü ve belirtileriyle birlikte, HAV'ye karşı özgül IgM antikorlarının varlığını tespit eden kan testleri ile konulabilir. Hepatit A'nın spesifik bir tedavisi yoktur ve genellikle semptomatik tedavi ile yönetilir. Yeterli dinlenme, sıvı alımı ve uygun ağrı kesiciler ile belirtiler hafifletilebilir. Karaciğerin iyileşme sürecini desteklemek için, enfekte kişilere düşük yağlı ve hafif bir diyet önerilir. Alkol tüketimi, karaciğer üzerindeki yükü azaltmak için kesinlikle kaçınılmalıdır. Çoğu insan, enfeksiyonun ardından 2-6 ay içinde tamamen iyileşir ve ömür boyu bağışıklık kazanır. İyileşme sürecinde karaciğer fonksiyonları düzenli olarak takip edilmelidir.
Önleme ve Aşılama
Hepatit A'nın yayılmasını önlemek için temiz su ve gıda temini, el hijyenine dikkat etmek ve kontamine alanlarda aşırı kalabalık durumlarını azaltmak önemlidir. Ayrıca, Hepatit A'ya karşı etkili aşılar mevcuttur ve genellikle 1 yaşından itibaren uygulanabilir. Ülkemizde rutin aşılama programında olup 12. ve 18. ayda 2 doz yapılmaktadır. Aşı, iki doz halinde uygulanır ve koruyucu etkisi 20 yıldan fazla sürebilir.
Risk altındaki kişilere özellikle aşılanması önerilir. Bu kişiler arasında şunlar bulunmaktadır:
Hepatit A'nın yaygın olduğu bölgelere seyahat edenler
Çocuklar ve gençler
Kronik karaciğer hastalığı olanlar
Bağışıklık sistemi zayıf olanlar
İlaç bağımlıları
Hepatit A ile çalışan laboratuvar çalışanları
Hepatit A, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen, karaciğerde iltihaplanmaya neden olan bir virüs kaynaklı hastalıktır. Yaygın olarak gelişmekte olan ülkelerde görülür ve temiz su ve gıda kaynaklarının eksikliği, düşük hijyen koşulları ve kalabalık yaşam alanları hastalığın yayılmasında önemli faktörlerdir. Hepatit A'nın spesifik bir tedavisi olmamakla birlikte, genellikle semptomatik tedavi ile yönetilir ve çoğu insan tamamen iyileşir. Aşılama ve hijyen uygulamaları, hastalığın yayılmasını önlemede kilit öneme sahiptir.